Η πανδημία, όχι μόνον δεν σταμάτησε το ενδιαφέρον των ξένων επενδυτών για την Ελλάδα, αλλά το διεύρυνε. Μάλιστα, σύμφωνα με όσα αναφέρει σε συνέντευξή του στο powergame.gr ο αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης & Επενδύσεων, Νίκος Παπαθανάσης, η διαχείριση της πανδημικής κρίσης από την κυβέρνηση και τη χώρα, «άνοιξε την όρεξη» των διεθνών επενδυτών για Ελλάδα. Πέρα από το φιλο-επενδυτικό προφίλ του ελληνικό κράτος έδειξε πως είναι και αποτελεσματικό αφού διαχειρίστηκε την μεγάλη αυτή υγειονομική κρίση, καλύτερα από ότι άλλα μεγαλύτερα και καλύτερα οργανωμένα κράτη. Πάντως υπάρχει περιθώριο για βελτιώσεις. Ο νέος αναπτυξιακός νόμος που έρχεται, όπως αναφέρει στη συνέντευξή του ο κ. Παπαθανάσης, θα συντμήσει το χρόνο υπαγωγής ενός επενδυτικού σχεδίου από δύο περίπου χρόνια σε μόλις δύο μήνες.
Ποια είναι η εικόνα που έχετε από την επαναλειτουργία της αγοράς; Οι συνδικαλιστικοί εκπρόσωποι των φορέων του λιανεμπορίου, της εστίασης κ.λπ. αναφέρονται σε ένα μάλλον «χλιαρό» ξεκίνημα.
Κατ’ αρχάς πρέπει να επισημανθεί ότι η επανεκκίνηση έγινε και συνεχίζει να γίνεται σταδιακά. Η εστίαση λειτουργεί αποκλειστικά σε εξωτερικούς χώρους, ενώ υπάρχουν ακόμη επιχειρήσεις εστίασης που δεν άνοιξαν καθώς δεν διαθέτουν εσωτερικούς χώρους. Η πληροφόρηση που έχουμε είναι ότι, κατ’ αναλογία, δηλαδή σε σύγκριση με τα έσοδα που υπήρχαν το 2019 στους εξωτερικούς χώρους, η εικόνα είναι πολύ καλή. Και είναι λογικό να είναι αυξημένη η κίνηση, καθώς ο κόσμος προέρχεται από ένα lockdown στο οποίο πιέστηκε ιδιαίτερα. Επομένως υπάρχει μια δυναμική και μένει να επιβεβαιωθεί όταν ανοίξει πλήρως η αγορά, δηλαδή όταν φτάσουμε στο 50% των εμβολιασμένων. Τότε θα ανοίξουν και οι εσωτερικοί χώροι της εστίασης.
Αναφορικά με το λιανεμπόριο, η επανεκκίνηση έγινε με «click away» και «click inside» και SMS και μόλις πριν λίγες ημέρες καταργήθηκε η αποστολή των SMS. H λειτουργία του λιανεμπορίου, τώρα αποκτά μια δυναμική η οποία τη βλέπουμε να βελτιώνεται ημέρα με την ημέρα. Σημειώνω ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης, υπήρξε μια σημαντική αύξηση των ιδιωτικών καταθέσεων. Αυτό εν μέρει θα βοηθήσει και το λιανικό εμπόριο καθώς οι καταναλωτές θα ξοδέψουν χρήματα, με ένα διαφορετικό ρυθμό απ’ ότι στο πρόσφατο παρελθόν.
Κινητικότητα στην αγορά επίσης θα προσθέσει και το άνοιγμα του τουρισμού. Έχει σημασία το τελευταίο γιατί μια σειρά επιχειρήσεων, εμπορίου, εστίασης κ.λπ. σε όλη την επικράτεια, αλλά ακόμη και στο κέντρο της Αθήνας, εξαρτάται αποκλειστικά από τον άνοιγμα του. Πιστεύω επομένως ότι καθώς θα διευρύνονται οι ροές μέρα με την ημέρα, θα προστίθεται εισόδημα. Ο τουρισμός φέτος θα κινηθεί πολύ καλύτερα σε σχέση με πέρυσι και ελπίζουμε να φτάσει στο 50% της κίνησης που σημειώθηκε το 2019.
Υπάρχει ο κίνδυνος ενός κύματος μαζικών λουκέτων και απολύσεων κατά την «αποσωλήνωση» της αγοράς από τα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης;
Από τα στοιχεία που βλέπουμε δεν υπάρχει αύξηση της ανεργίας. Αυτό σημαίνει ότι προγράμματα που εφαρμόστηκαν ήταν αποτελεσματικά. Το ίδιο ισχύει και τώρα που η αγορά επανέρχεται και συνεχίζει να αποτελεί προτεραιότητα της κυβέρνησης η προστασία των θέσεων εργασίας. Πάντως και η διαδικασία της «αποσωλήνωσης» της οικονομίας, είναι και αυτή μια δυναμική διαδικασία. Και όπως είπε και ο Πρωθυπουργός, θα παρακολουθείται κι όπου χρειάζεται θα παρεμβαίνουμε.
Στο κλείσιμο της πανδημίας, θεωρούμε ότι θα υπάρξει μια «ανασκόπηση», μια επαναξιολόγηση των επιπτώσεων για κάθε κλάδο ξεχωριστά, έτσι ώστε να εντοπίσουμε τους κλάδους που χρειάζεται μια περαιτέρω στήριξη εκείνων που δεν επανήλθαν στην απόλυτη κανονικότητα.
Σημειώνω ότι ήδη τρέχουν μια σειρά προγραμμάτων, όπως είναι η εκκίνηση της εστίασης. Επίσης ολοκληρώθηκε η «Επιστρεπτέα 7», τρέχει το πρόγραμμα για τους παιδότοπους και τα γυμναστήρια. Επίσης τρέχουν τα χρηματοδοτικά προγράμματα για πολύ μικρές επιχειρήσεις, με εγγύηση κατά 80% του Ελληνικού Δημοσίου, έως 50.000 ευρώ δάνειο και έως 200.000 ευρώ τζίρο, και ένα δεύτερο όπου κάποιος μπορεί να δανειστεί έως 1,5 εκατ. ευρώ με περίοδο χάριτος στην αποπληρωμή μέχρι δύο χρόνια. Επομένως πολλά εργαλεία παραμένουν, συμπεριλαμβανομένων των δανειοδοτικών, αλλά και των μέτρων στήριξης της απασχόλησης και των ενοικίων που λειτούργησαν μέσα στο Μάιο.
Θα ισχύσουν τα μέτρα αυτά και τον Ιούνιο;
Αυτό είναι κάτι προς συζήτηση που δεν μπορώ να απαντήσω.
Δηλώσατε ότι τα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης φτάσανε στα 40 δισ. ευρώ. Νομίζετε ότι τελειώσαμε ή όχι;
Όντως τα μέτρα ανήλθαν σε 24 δισ. ευρώ πέρυσι και 16 δισ. ευρώ φέτος, όταν στον προϋπολογισμό του 2021 προβλέφθηκαν 7,5 δισ. ευρώ. Αντιλαμβάνεστε ότι είχαμε αύξηση άνω του 200% της αρχικής πρόβλεψης. Επιβεβαιωθήκαμε πάντως στο ότι η πανδημία είναι ένα δυναμικά εξελισσόμενο φαινόμενο, το οποίο ευθύς εξαρχής είχαμε πει ότι μπορούμε να γνωρίζουμε το πως και πότε θα τελειώσει.
Γι’ αυτό κρατήσαμε δυνάμεις και σήμερα μπορούμε και βγαίνουμε άφοβα στις αγορές, δανειζόμενοι με πολύ χαμηλά επιτόκια. Μάλιστα παρά τον υψηλό δανεισμό, η χώρα, η οικονομία μας αναβαθμίσθηκε. Να σας θυμίσω ότι η αντιπολίτευση, αντίθετα με εμάς, πρότεινε να πέσουν χρήματα εμπροσθοβαρώς, λες και γνώριζε το τέλος της πανδημίας και της κρίσης. Τελικά η κρίση αυτή διήρκησε περισσότερο απ’ ότι ανέμενε ακόμη και η διεθνής κοινότητα. Άρα η κυβέρνηση, πολύ ορθά προέβλεψε την μεγαλύτερη διάρκεια της κρίσης και κράτησε δυνάμεις για να μπορεί να συνεχίζει ακόμη και σήμερα τη στήριξη.
Θα χρειαστούν άλλα χρήματα να πέσουν στην αγορά;
Κατά την «αποσωλήνωση» της οικονομίας μπορεί να υπάρξει μια μερική στήριξη. Υπάρχουν επιχειρήσεις και δραστηριότητες (π.χ. οι εκθέσεις), που θα επαναλειτουργήσουν το Σεπτέμβριο. Αυτές τις επιχειρήσεις προφανώς το κράτος θα συνεχίσει να τις στηρίζει και όσες άλλες επιχειρήσεις μείνουν κλειστές με κρατική εντολή. Είπαμε ότι δεν θα μείνει κανείς χωρίς στήριξη όσο παραμένει κλειστή η δραστηριότητά του. Όμως το πόσο θα κρατήσει αυτό, και τους πόρους που θα απαιτήσει, δεν μπορώ να το σχολιάσω.
Τα 40 δισ. ευρώ στήριξης αντιστοιχούν περίπου στο 25% του ΑΕΠ. Σας φοβίζει ότι μπορεί να φέρει μια μεγάλη ανισορροπία των δημοσιονομικών στη χώρα;
Νομίζω ότι η στήριξη που δόθηκε αποτελεί ένα καλά ζυγισμένο ρίσκο. Η καλύτερη απάντηση έρχεται από τις ίδιες τις αγορές και την εμπιστοσύνη που δείχνουν στην χώρα. Αυτές μετρούν, υπολογίζουν την καλή ή όχι λειτουργία ενός κράτους. Σίγουρα δεν δανείζουν χωρίς να το μετρήσουν. Και σήμερα όχι μόνον έχουμε ιστορικά χαμηλά επιτόκια, αλλά ακόμη και αρνητικά επιτόκια στους βραχυχρόνιους δανεισμούς. Επίσης σημαντικό μέρος των 40 δισ. προήλθε από το ΕΣΠΑ, δηλαδή αποτέλεσαν κοινοτική βοήθεια. Βεβαίως βγήκαν χρήματα και από τα κρατικά ταμεία, άλλα και από το δανεισμό, με στόχο να υπάρξει ένα καλά ζυγισμένο μίγμα χρηματοδοτήσεων, δίνοντας παράλληλα την σωστή εικόνα στις αγορές. Και αποδείξαμε ότι αυτό ήταν η καλή συνταγή που έφερε αποτελέσματα.
Πως επηρεάστηκαν οι επενδύσεις, ιδιωτικές, στρατηγικού χαρακτήρα, ΣΔΙΤ κ.λπ., από την πανδημία; Υπήρξαν φαινόμενα καθυστερήσεων λόγω του ότι π.χ. υπολειτουργούσε το ελληνικό Δημόσιο, δεν γινόντουσαν ταξίδια κ.λπ.;
Σας βεβαιώνω ότι μέσα στην πανδημία «άνοιξε η όρεξη» των επενδυτών. Και αυτό δεν ήταν τυχαίο. Η διεθνής επενδυτική κοινότητα, προ της πανδημίας είδε ένα Πρωθυπουργό να μιλά με μια διαφορετική γλώσσα απ’ ότι στο παρελθόν, να προσκαλεί επενδυτές, να προωθεί μεταρρυθμίσεις κ.ά. Ωστόσο δεν ήταν σίγουρη (η διεθνής επενδυτική κοινότητα) αν η χώρα έχει αλλάξει. Αυτό έγινε και φάνηκε μέσα στην πανδημία. Με τη διαχείριση που έγινε, δώσαμε μια πολύ καλή ένδειξη αλλαγής μοντέλου και παραδείγματος ως χώρα. Απέδειξε στην διεθνή επενδυτική κοινότητα ότι είμαστε μια σοβαρή πολιτεία, με προγραμματισμό και πείσθηκε ότι αυτό που λέμε το εννοούμε.
Γι’ αυτό θεωρώ ότι η πανδημία αύξησε το ξένο ενδιαφέρον για επενδύσεις. Άλλωστε μέσα στην πανδημική κρίση, μια σειρά ζητημάτων που αφορούσαν επενδύσεις επιλύθηκαν, αλλά και πολλές μεγάλες εταιρείες αποφάσισαν να επενδύσουν στη χώρα. Μάλιστα αποφάσισαν να φέρουν τεχνολογικά και ερευνητικά κέντρα στη χώρα μας. Το τελευταίο είναι μεγάλης σημασίας γιατί δείχνει μεγάλη εμπιστοσύνη στην χώρα που δημιουργείται το κέντρο αυτό. Επίσης δείχνει ότι ο επενδυτής βρίσκει τα στοιχεία που χρειάζεται για να καταστεί η επένδυσή του επιτυχής. Για παράδειγμα υψηλής εξειδίκευσης προσωπικό.
Από την άλλη πλευρά, προσελκύουμε στρατηγικού και όχι ευκαιριακού χαρακτήρα επενδύσεις, όπως είναι αυτή της Microsoft. Τέτοιου είδους επενδύσεις απαιτούν ένα σταθερό πολιτικό καθεστώς και κυβέρνηση. Επίσης απαιτούν φιλο-μεταρρυθμιστικές και φιλο-επενδυτικές κυβερνήσεις, κάτι που επίσης έχουμε και αυτό έχει συνεκτιμηθεί από τους επενδυτές. Γι’ αυτό σας σας λέω ότι η όρεξη άνοιξε και αυτό δεν είναι ευφημισμός. Η Pfizer ξεκίνησε μια επένδυση 200 εργαζομένων και τώρα προχωρά στην αναβάθμισή της με στόχο να απασχολήσει 600 άτομα. Το ίδιο κάνουν η Cisco, η Team Viewer κ.ά.
Πιστεύετε ότι η χώρα έχει κεφαλαιοποιήσει την διαχείριση της πανδημίας ή μένει να φανεί στο μέλλον;
Και τα δύο μαζί. Και «έχει κεφαλαιοποιήσει», και θα συνεχίσει «να κεφαλαιοποιεί» στο μέλλον την διαχείριση της πανδημίας. Η χώρα θα συνεχίσει να εμπνέει τους επενδυτές, οι οποίοι βλέπουν την ελληνική κυβέρνηση να διαχειρίζεται τόσο επιτυχημένα, ένα τόσο μεγάλο πρόβλημα, που δυσκόλεψε πολύ, άλλες και καλύτερα οργανωμένες από την Ελλάδα χώρες. Δείξαμε ότι είμαστε μια σοβαρή χώρα που αντιμετωπίζει επιτυχημένα κρίσεις.
Η κυβέρνηση και το υπουργείο σας, «χρωστά» στην χώρα έναν νέο Αναπτυξιακό Νόμο. Πότε θα έρθει και ποιες θα είναι βασικές του επιδιώξεις;
Κατ’ αρχάς δεν είναι ένας νόμος, αλλά δύο. Ο πρώτος, ο οποίος είναι σχεδόν έτοιμος και θα προωθηθεί άμεσα για ψήφιση στην Βουλή, αφορά στην επιτάχυνση όλων των διαδικασιών στις ιδιωτικές και στρατηγικές επενδύσεις, τα ΣΔΙΤ κ.λπ. Υπάρχει όμως και ο αναπτυξιακός που αφορά στα νέα καθεστώτα ενισχύσεων, τα οποία είναι διαφορετικά από τα υφιστάμενα και λαμβάνουν υπόψιν τις νέες ανάγκες, το νέο χάρτη περιφερειακών ενισχύσεων, το γενικό απαλλακτικό μηχανισμό της Ε.Ε. κ.ά.
Για το τελευταίο, νομίζω ότι θα έχουμε ένα πρώτο σχέδιο αυτή την εβδομάδα. Όμως προτού προωθηθεί στη Βουλή για ψήφιση, θα πρέπει να εγκριθεί από την κοινοτικές αρχές. Ο νέος νόμος θα αρχίσει να εφαρμόζεται από 1ης Ιανουαρίου 2022 και με το νέο ενισχυμένο χάρτη που δίνει παραπάνω ποσοστά στις περιφέρειες.
Αναφορικά με το πρώτο σχέδιο νόμου, επιτάχυνση των διαδικασιών σημαίνει απλοποίηση και αφαίρεση διαδικασιών που υλοποιούσε το κράτος, μείωση των διαδικασιών υπαγωγής και ελέγχου ενός σχεδίου κ.ά. Σημειώνεται ότι μια μεγάλη καθυστέρηση στην υπαγωγή ενός επενδυτικού σχεδίου μπορούσε να φτάσει ακόμη και τα δύο χρόνια. Εμείς αυτό φιλοδοξούμε να γίνεται ότι λιγότερο από 60 έως 70 ημέρες. Αντίστοιχα ισχύουν και στους ελέγχους.
Που βρίσκεται η δημιουργία του κυβερνητικού πάρκου και τι γίνεται με την μετεγκατάσταση της ΠΥΡΚΑΛ;
Το κυβερνητικό πάρκο είναι εντός χρονοδιαγράμματος, ενώ παράλληλα προετοιμάζεται η μετακίνηση της ΠΥΡΚΑΛ στις νέες εγκαταστάσεις της στο Λαύριο. Οι πρόδρομες αυτές εργασίες ήδη ξεκίνησαν και μόλις ολοκληρωθούν, μαζί με τις σχετικές μελέτες, σύντομα το θέμα -μέσα στο καλοκαίρι- θα φτάσει στην διυπουργική Επιτροπή των ΣΔΙΤ. Παράλληλα εξελίσσονται οι διαδικασίες απαλλοτρίωσης του ακινήτου, οι μελέτες για την συγκοινωνιακή διασύνδεση του πάρκου, τον χαρακτηρισμό/αποχαρακτηρισμό των κτιρίων κ.ο.κ. Θεωρούμε ότι κάποια στιγμή μέχρι τις αρχές του 2022, να έχει βγει στον αέρα η προκήρυξη του σχετικού διαγωνισμού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η μέθοδος υλοποίησης του πάρκου μέσω ΣΔΙΤ, είναι η καλύτερη μέθοδος, καθώς ο ανάδοχος χρηματοδοτεί, κατασκευάζει και συντηρεί το έργο. Κι επειδή θα το συντηρεί για περίπου 28 χρόνια, έχει κάθε λόγο να γίνει με υψηλή ποιότητας κατασκευής.